Ekstrakty roślinne w chorobie zwyrodnieniowej stawów
Katedra i Klinika Reumatologii i Rehabilitacji, Uniwersytet Medyczny w Poznaniu
Uzasadnienie badania
Oceniany preparat jest suplementem diety specjalnie opracowanym dla osób z chorymi stawami. Jego formuła składa się ze specjalnie dobranych ziół, których składniki aktywne zostały uzyskane w opatentowanej technologii, gwarantującej wysoką aktywność i ukierunkowane działanie składników. Rheumafort zawiera w kapsułce kompleks 6 ekstraktów roślinnych o korzystnym wpływie na synowiocyty (komórki błony maziowej) i chondrocyty (komórki budujące chrząstkę stawową). Przeciętne dawkowanie to 2 kapsułki dziennie, osoby ze znaczną masą ciała (BMI ≥ 30) przyjmowały podwójna dawkę. Celem pracy była ocena skuteczności i tolerancji preparatu zawierającego ekstrakty roślinne przez chorych z chorobą zwyrodnieniową stawów (ChZS).
Grupa badana i metody
Do badania zakwalifikowano 60 chorych z chorobą zwyrodnieniową stawów okres II/III wg klasyfikacji Kellgren’a-Lawrence’a1. Badanie było prowadzone jako podwójnie ślepa próba. Chorych podzielona na dwie równoległe, zrandomizowane2 grupy. Po tygodniowym okresie wash-out, jedna grupa otrzymała badany preparat zaś druga placebo przez 6 tygodni.
Po tygodniowym okresie wash-out3 grupa kontrolna otrzymała placebo, druga grupa otrzymała badany preparat. Badanie przeprowadzono metodą podwójnie ślepej próby4.
Chorych oceniano w przed rozpoczęciem badania, po 3 i po 6 tygodniach. Oceniano: stan ogólny wg skali Likerta4, jakość życia kwestionariuszem SF-125, natężenie bólu, jaki wystąpił w ciągu ostatnich 24 godzin przed badaniem, natężenia bólu po przejściu 15 metrów oraz zintegrowanego wskaźnika WOMAC6. Natężenie bólu oceniano przy pomocy skali wizualno-analogowej VAS7. Chorzy, którzy w trakcie badania przerwali leczenie zostali ocenieni do chwili jego przerwania.
Wszystkie zgłaszane objawy niepożądane i uboczne rejestrowano. Poza tym oceniano laboratoryjnie funkcje wątroby, nerek oraz podstawowe parametry biochemiczne krwi.
W analizie statystycznej zastosowalismy test U Mann-Whitney, znany również jako test Wilcoxona Manna-Whitneya. Jest to nieparametryczny test sumy rang, w naszym przypadku, dla małych liczebności próby. Test sumy rang pozwala na porównanie dwóch rozkładów bez konieczności badania rodzaju tych rozkładów. Test ten służy do weryfikacji hipotezy o braku przesunięcia lub o występowaniu przesunięcia porównywanych rozkładów tzn. najczęściej występowaniu istotności różnic lub ich nie występowaniu pomiędzy medianami badanej zmiennej w dwóch populacjach (przy czym zakładamy, że rozkłady zmiennej są sobie bliskie). W szczególnym przypadku, gdy oba porównywane rozkłady są identyczne co do kształtu i rozproszenia, a różnią się jedynie wartością mediany, test Wilcoxona Mann-Whitney jest w istocie testem różnicy median.
1Klasyfikacja Kellgren-Lawrence’a określa zaawansowanie choroby zwyrodnieniowej stawów wg kryteriów radiologicznych. Okres drugi – małe nasilenie zmian: wyraźne osteofity, brak lub dyskretne zwężenie szpary stawowej; okres trzeci – średnie nasilenie zmian: umiarkowana osteofitoza, wyraźne zwężenie szpary stawowej, możliwe zniekształcenie stawu.
2Randomizacja – losowy rozdział badanych do grup porównawczych w celu zniwelowania wpływu zmiennych niekontrolowanych na wyniki badania.
3 Wash-out period – okres, w którym następuje "wypłukanie" organizmu z przyjmowanych dotychczas leków tak, aby nie wpłynęły one na ocenę badania.4 Podwójnie ślepa próba polega na tym, że badania są kodowane i wydawany do badań preparat oznakowany jest tylko nr kodu i ani lekarz, ani chory nie wiedzą czy wydany preparat to badany lek czy nieaktywne placebo
5 Skala Likerta – pięciostopniowa skala porządkowa. Badany wybiera tę możliwość, która najbardziej odpowiada jego odczuciom ogólnego samopoczucia.
6 Kwestionariusz SF-12 jest wybraną częścią kwestionariusza SF-36, służącego do oceny jakości życia związanej z ogólnym stanem zdrowia, odnoszącą się do aktywności fizycznej.
7Wskaźnik WOMAC (Western Ontario and McMaster Osteoarthritis Index), często nazywany skalą WOMAC to zintegrowane badanie, którego poszczególne 3 części poświęcone są głównym dolegliwościom i problemom chorych z chorobą zwyrodnieniową stawów, takim jak: ból, sztywność stawów i ograniczenia funkcjonalne.
8Istnieje wiele narzędzi pomagających określenie natężenie odczuwanego bólu. Najbardziej popularna jest tzw. skala wizualno-analogowa (ang. Visual Analogue Score – VAS). Posługując się linijką długości 10 cm, określa się natężenie odczuwanego bólu, gdzie 0 oznacza całkowity brak bólu, natomiast 10 najsilniejszy ból, jaki można sobie wyobrazić.
9Przy poprawnie przeprowadzonym badaniu oceniającym dolegliwości subiektywne takie jak np. ból zawsze stwierdza się pewien korzystny efekt wywierany przez placebo. Nie stwierdzenie takiego efektu sugeruje, wg wielu autorów, błędy metodologiczne badania.
Wyniki
1. Ocena bólu
W ocenie bólu, jakie chory odczuwał w ciągu ostatnich 24 godzin przed badaniem stwierdzono w grupie placebo zmniejszenie odczuwanego natężenia bólu średnio o 7 mm po 3 tygodniach oraz 8 mm po 6 tygodniach8. Zaś w grupie przyjmującej aktywny preparat (tj. zawierający ekstrakty roślinne) stwierdzono zmniejszenie odczuwanego natężenia bólu odpowiednio 18 i 30 mm po 3 i po 6 tygodniach.
Różnice te były wysoce statystycznie znamienne na korzyść aktywnego preparatu; przedział ufności p ≤ 0,05 po 3 tygodniach i p ≤ 0,002 po 6 tygodniach. Przy czym przyjmuje się, że zmniejszenie natężenia odczuwanego bólu o wartość 15 mm wg VAS, ma istotne znaczenie kliniczne. Po 6 tygodniach przyjmowania badanego preparatu zmniejszenie natężenia bólu o 30 mm i więcej (czyli o dwukrotnie więcej niż przyjętą za istotną klinicznie wartość) stwierdzano aż u 79% badanych.
kliknij na wykres, aby go powiększyć
Oceniano również zmiany natężenia bólu po marszu na dystansie 15 metrów. W grupie przyjmującej badany preparat stwierdzono istotne kliniczne zmniejszenie natężenia bólu po marszu w porównaniu grupą placebo. Średnia wartość natężenia bólu dla całej grupy otrzymującej preparat zawierający ekstrakty roślinne obniżyła się o 40 mm wg skali VAS po 6 tygodniach. W grupie kontrolnej (placebo) wartość ta zmniejszyła się zaledwie o 6 mm.
Zmniejszenie natężenia bólu o podwojoną wartość przyjętą za istotną klinicznie* (tj. o 30 mm i więcej) stwierdzono aż u 86% badanych. Zmiany te były wysoce statystycznie znamienne, w porównaniu z grupa kontrolną; przedział ufności p≤ 0,02 po 3 tygodniach i p≤ 0,001 po 6 tygodniach. Poniżej przedstawiono wyniki w postaci graficznej.
kliknij na wykres, aby go powiększyć
2. Wskaźnik WOMAC
Wskaźnik WOMAC (Western Ontario and McMaster Osteoarthritis Index), często nazywany skalą WOMAC, jest to zintegrowane badanie, którego poszczególne 3 części poświęcone są głównym dolegliwościom i problemom chorych z chorobą zwyrodnieniową stawów:
ból
sztywność stawów
ograniczenia funkcji
W zakresie zintegrowanego wskaźnika oceny stawów w chorobie zwyrodnieniowej WOMAC po 6 tygodniach w grupie otrzymującej Rheumafort stwierdzono wysoce statystycznie znamienną redukcję objawów (ból, sztywność i sprawność stawu) (p≤ 0,001) w porównaniu z grupą kontrolną otrzymującą placebo. Wynki przedstawiono poniżej, w formie graficznej.
Średnia redukcja trzech objawów ocenianych łącznie grupie przyjmującej badany preparat wyniosła 23 mm, zaś w grupie przyjmującej placebo wyniosła jedynie 5 mm. W grupie przyjmującej preparat zawierający ekstrakty roślinne średnia redukcja natężenia bólu wyniosła 28 mm, redukcja sztywności wyniosła 14 mm, zaś zmniejszenie upośledzenia funkcji stawów 22 mm. Dla porównania w grupie placebo parametry te zmniejszyły się odpowiednio o 9 mm, 4 mm i 5 mm.
kliknij na wykres, aby go powiększyć
SEM – Standard Error of the Mean = błąd standardowy średniej. Odchylenie standardowe (Standard Deviation) nie uwzględnia liczebości próby. Błąd standardowy średniej umożliwia nam wyznaczenie przedziałów ufności dla średniej, czyli określeniu z jakimś prawdopodobieństwem od jakich wartości do jakich wartości mieści się średnia danej cechy w danej populacji. Błąd standardowy jest często prezentowany w statystykach opisowych z przeprowadzonych analiz statystycznych. Ze względu na małą liczebność grupy, dla rzetelności analizy statystycznej, posługiwalismy się nie określeniem zwykłego błądu standardowego średniej, ale jego podwojoną wartością, czyli 2x SEM. |
SEM wylicza się dzieląc odchylenie standardowe (SD) przez pierwiastek z liczebności próby (n). |
